Franse wet op gegevensbescherming: Bescherming van gegevensprivacy in Frankrijk
Gegevensbeschermingswetten zijn essentieel voor het waarborgen van de privacy van individuen. In de Europese Unie is de General Data Protection Regulation (GDPR) de gouden standaard geworden voor gegevensbeschermingswetgeving. Frankrijk heeft echter zijn eigen wet op gegevensbescherming, de Franse wet op gegevensbescherming (de Wet), die voor het eerst werd aangenomen in 1978. Dit artikel geeft een overzicht van de Wet, inclusief het doel, de belangrijkste bepalingen, handhaving, toepasselijkheid en recente ontwikkelingen.
De Franse wet op gegevensbescherming is niet alleen de voorloper van de GDPR, maar ook van andere recente privacywetten, zoals Canada’s Personal Information Protection and Electronic Documents Act (PIPEDA), de California Consumer Privacy Act (CCPA), evenals de vier aanvullende staatsprivacywetten die dit jaar zijn aangenomen—Connecticut Data Privacy Act (CTDPA), Colorado Privacy Act (CPA), Utah Consumer Privacy Act (UCPA) en Virginia Consumer Data Protection Act (VCDPA).
Korte geschiedenis van gegevensbescherming in Frankrijk
Sinds het begin van de 20e eeuw streeft de Franse overheid ernaar de privacy van haar burgers te beschermen. De Franse wet op gegevensbescherming, ook wel bekend als de Loi Informatique et Libertés, is een juridisch kader dat is ontworpen om persoonsgegevens te beschermen en de privacy van Franse burgers te waarborgen.
Met de Wet van 1978 was Frankrijk het eerste Europese land dat brede privacywetten introduceerde voor het verzamelen, verwerken en gebruiken van persoonsgegevens. De Wet werd in 2004 gewijzigd om te voldoen aan de Europese gegevensbeschermingsrichtlijn en om de rechten van individuen te versterken. In 2016 werd de Wet verder aangepast om de GDPR te implementeren.
Gegevensbescherming in Frankrijk
Het Franse gegevensbeschermingskader is een gelaagd systeem met de Franse wet op gegevensbescherming (Loi Informatique et Libertés) als kern. Oorspronkelijk aangenomen in 1978, is deze baanbrekende wetgeving aanzienlijk bijgewerkt om in lijn te komen met en aan te vullen op de General Data Protection Regulation (GDPR) van de EU, die nu de belangrijkste juridische basis vormt voor gegevensverwerking.
Organisaties moeten niet alleen deze twee belangrijke wetten naleven, maar ook een breder ecosysteem van regelgeving. Dit omvat de ePrivacy-richtlijn (vaak de “cookiewet” genoemd), die elektronische communicatie en trackingtechnologieën reguleert en binnenkort wordt vervangen door een nieuwe ePrivacy-verordening.
Bovendien introduceren recente EU-brede wetten zoals de Digital Services Act (DSA) en de EU Wet gegevensbeheer (DGA) extra verplichtingen met betrekking tot contentmoderatie en gegevensdeling. Sectorspecifieke regels, zoals die voor gezondheidsgegevens, leggen nog strengere vereisten op.
Inzicht in deze complexe samenhang is cruciaal, omdat naleving een holistische benadering vereist die rekening houdt met alle toepasselijke lagen van wetgeving, niet alleen de GDPR of de fundamentele Franse wet op gegevensbescherming.
Doel van de Franse wet op gegevensbescherming
Het doel van de Wet is het beschermen van de fundamentele rechten en vrijheden van individuen, zoals het recht op privacy, met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens.
De Wet zorgt ervoor dat individuen controle hebben over hun persoonsgegevens en dat bedrijven en organisaties die persoonsgegevens verzamelen, verwerken en opslaan dit op een transparante, eerlijke en wettelijke manier doen.
De Wet is van toepassing op alle bedrijven en organisaties die persoonsgegevens verwerken in Frankrijk, ongeacht of ze in Frankrijk zijn gevestigd of niet. Dit geldt voor zowel geautomatiseerde als handmatige verwerking van persoonsgegevens, inclusief gegevens die zijn opgeslagen op computers, in papieren dossiers of in elk ander formaat.
Op wie is de Franse wet op gegevensbescherming van toepassing?
De Franse wet op gegevensbescherming is van toepassing op iedere natuurlijke of rechtspersoon die persoonsgegevens verwerkt, geheel of gedeeltelijk, met behulp van geautomatiseerde of handmatige middelen van Franse burgers. De wet geldt ongeacht de locatie van de verwerkingsverantwoordelijke of de betrokkene.
De Wet geldt voor organisaties die in Frankrijk zijn gevestigd, maar ook voor organisaties die goederen of diensten aanbieden aan Franse burgers of persoonsgegevens van Franse burgers verwerken. Dit omvat bedrijven die buiten Frankrijk zijn gevestigd maar diensten of producten leveren aan Franse burgers.
De Wet is ook van toepassing op overheidsinstellingen, zoals overheidsorganen, departementen en organisaties, wanneer zij persoonsgegevens verwerken tijdens hun werkzaamheden. Het is belangrijk op te merken dat deze instellingen aan strengere vereisten zijn onderworpen dan particuliere organisaties.
Bovendien is de wet op gegevensbescherming van toepassing op verwerkingsverantwoordelijken, dat zijn entiteiten die het doel en de middelen voor de verwerking van persoonsgegevens bepalen. De Wet geldt ook voor derden, zoals onderaannemers die namens de verwerkingsverantwoordelijke handelen. Organisaties moeten daarom zorgen voor de juiste processen voor risicobeheer door derden (TPRM). De wet op gegevensbescherming geldt ook voor gegevensverwerkers, zoals partijen die persoonsgegevens opslaan, overdragen en/of verzamelen namens de verwerkingsverantwoordelijke.
Belangrijkste bepalingen van de Franse wet op gegevensbescherming
De Franse wet op gegevensbescherming bevat diverse belangrijke bepalingen waaraan bedrijven en organisaties moeten voldoen om privacy en bescherming van gegevens te waarborgen. Deze omvatten:
Toestemming
Volgens de Wet moeten individuen toestemming geven voor het verzamelen, verwerken en delen van hun persoonsgegevens. De toestemming moet vrijelijk gegeven, specifiek, geïnformeerd en ondubbelzinnig zijn.
Dataminimalisatie
Bedrijven en organisaties mogen alleen persoonsgegevens verzamelen en verwerken die noodzakelijk zijn voor het doel waarvoor ze worden verzameld. Ze moeten er ook voor zorgen dat de persoonsgegevens nauwkeurig, actueel en relevant zijn.
Gegevensbeveiliging
Bedrijven en organisaties moeten passende technische en organisatorische maatregelen nemen om persoonsgegevens te beschermen tegen ongeautoriseerde toegang, openbaarmaking, wijziging of vernietiging.
Rechten van betrokkenen
De Wet verleent individuen diverse rechten met betrekking tot hun persoonsgegevens, waaronder het recht op inzage, het recht op rectificatie van onjuistheden, het recht om bezwaar te maken tegen de verwerking van hun persoonsgegevens en het recht op verwijdering (ook wel het “recht om vergeten te worden” genoemd).
Franse gegevensbeschermingsautoriteit (CNIL)
Het belangrijkste handhavingsorgaan voor de Franse wet op gegevensbescherming is de Commission Nationale de l’Informatique et des Libertés (CNIL). De CNIL beschikt over een breed scala aan bevoegdheden om naleving te waarborgen. Haar toezichtstaken omvatten het monitoren van de toepassing van de gegevensbeschermingswet door organisaties en het geven van advies via aanbevelingen en beste practices.
De CNIL heeft ook aanzienlijke onderzoeksbevoegdheden, waardoor ze ter plaatse inspecties kan uitvoeren en toegang tot documenten kan eisen. Bij overtredingen zijn haar sanctiebevoegdheden aanzienlijk: ze kan waarschuwingen geven, naleving afdwingen en boetes opleggen tot €20 miljoen of 4% van de wereldwijde jaaromzet van een bedrijf, conform de GDPR.
Op Europees niveau is de CNIL een actief lid van de European Data Protection Board (EDPB) en draagt ze bij aan een consistente toepassing van de gegevensbeschermingswetgeving in de EU. Organisaties hebben vooral te maken met de CNIL via verplichte processen zoals het melden van datalekken binnen 72 uur, het raadplegen van de CNIL bij risicovolle verwerkingsactiviteiten die zijn vastgesteld in een Data Protection Impact Assessment (DPIA), en het aanstellen van een functionaris voor gegevensprivacy (DPO).
Veelvoorkomende handhavingsacties van de CNIL zijn gericht op niet-conforme cookietoestemmingsmechanismen, onvoldoende gegevensbeveiliging en onrechtmatige direct marketingpraktijken.
Naleving van de Franse wet op gegevensbescherming
Om te voldoen aan de Franse wet op gegevensbescherming moeten bedrijven en organisaties passende beleidsmaatregelen, procedures en technische maatregelen implementeren om privacy en bescherming van gegevens te waarborgen. Ze moeten een functionaris voor gegevensprivacy (DPO) aanstellen die toeziet op de naleving van de Wet en regelmatig Data Protection Impact Assessments (DPIA’s) uitvoeren om de risico’s van hun gegevensverwerkingsactiviteiten te beoordelen.
Niet-naleving van de Wet kan leiden tot zware sancties, waaronder boetes tot 4% van de jaarlijkse wereldwijde omzet van het bedrijf of €20 miljoen, afhankelijk van welk bedrag hoger is.
Vereisten voor Data Protection Impact Assessment (DPIA)
Een Data Protection Impact Assessment (DPIA) is een verplichte risicobeoordeling onder zowel de GDPR (Artikel 35) als de Franse wet op gegevensbescherming. Deze is vereist wanneer een verwerkingsactiviteit waarschijnlijk een hoog risico oplevert voor de rechten en vrijheden van individuen.
De CNIL biedt een specifieke lijst van verwerkingsactiviteiten die automatisch een DPIA vereisen, zoals grootschalige verwerking van gevoelige gegevens of systematische monitoring van een openbaar toegankelijke ruimte.
Het proces omvat diverse belangrijke stappen. Eerst moet een organisatie systematisch de geplande verwerking beschrijven, inclusief de doeleinden en de betrokken gegevens. Vervolgens moet de noodzaak en proportionaliteit van de verwerking worden beoordeeld. Daarna, en het belangrijkst, moeten de potentiële risico’s voor de privacy en andere fundamentele rechten van betrokkenen worden geëvalueerd. Tot slot moet de organisatie de geplande technische en organisatorische maatregelen om deze risico’s te beperken identificeren en documenteren.
Voor praktische begeleiding biedt de CNIL eigen DPIA-software en gedetailleerde online bronnen. Het is essentieel om een dossier van de DPIA bij te houden. Als uit de DPIA blijkt dat er hoge resterende risico’s zijn die niet kunnen worden beperkt, is de organisatie verplicht de CNIL te raadplegen voordat de verwerking start.
Principes van de Franse wet op gegevensbescherming
De wet op gegevensbescherming stelt zeven gegevensbeschermingsprincipes vast waaraan verwerkingsverantwoordelijken en verwerkers zich moeten houden bij het verwerken van persoonsgegevens. Dit zijn rechtmatigheid, eerlijkheid en transparantie; doelbinding; dataminimalisatie; juistheid; opslagbeperking; integriteit en vertrouwelijkheid; en verantwoordingsplicht.
Rechtmatigheid
Volgens de Franse wet op gegevensbescherming moeten persoonsgegevens op rechtmatige, eerlijke en transparante wijze worden verzameld en verwerkt. De verwerkingsverantwoordelijke moet kunnen aantonen dat er een wettelijke grondslag is voor de verwerking.
Eerlijkheid en transparantie
De verwerkingsverantwoordelijke moet ervoor zorgen dat individuen duidelijk en begrijpelijk worden geïnformeerd over het verzamelen en verwerken van hun persoonsgegevens. De betrokkene moet weten hoe de gegevens worden gebruikt, met wie ze worden gedeeld en voor welk doel.
Doelbinding
Persoonsgegevens mogen alleen worden verzameld en verwerkt voor gespecificeerde, expliciete en legitieme doeleinden. Dit betekent dat de gegevens relevant en beperkt moeten zijn tot wat noodzakelijk is voor het gespecificeerde doel.
Dataminimalisatie
De verwerkingsverantwoordelijke moet ervoor zorgen dat alleen de minimaal noodzakelijke gegevens worden verzameld, opgeslagen en verwerkt.
Juistheid
Persoonsgegevens moeten nauwkeurig en actueel worden gehouden. De verwerkingsverantwoordelijke moet redelijke stappen ondernemen om onjuiste gegevens te corrigeren of te verwijderen.
Opslagbeperking
Persoonsgegevens mogen niet langer worden bewaard dan noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor ze zijn verzameld.
Integriteit en vertrouwelijkheid
Verwerkingsverantwoordelijken moeten ervoor zorgen dat persoonsgegevens veilig worden behandeld, met passende technische en organisatorische maatregelen om ongeoorloofde of onrechtmatige toegang te voorkomen.
Verantwoordingsplicht
Verwerkingsverantwoordelijken moeten kunnen aantonen dat zij voldoen aan de GDPR en passende maatregelen hebben genomen om aan hun verplichtingen te voldoen. Dit omvat het bijhouden van gedetailleerde documentatie van hun verwerkingsactiviteiten.
Verplichtingen van verwerkingsverantwoordelijken
Verwerkingsverantwoordelijken moeten een functionaris voor gegevensprivacy aanstellen, Data Protection Impact Assessments uitvoeren en relevante autoriteiten op de hoogte stellen van eventuele datalekken. Ze moeten ook logs bijhouden en documentatie verstrekken om naleving van de wet op gegevensbescherming aan te tonen.
Verkrijgen van toestemming
De Franse wet op gegevensbescherming vereist dat verwerkingsverantwoordelijken expliciete toestemming verkrijgen van betrokkenen voordat zij hun persoonsgegevens verzamelen en verwerken. Toestemming moet geïnformeerd, ondubbelzinnig en vrijelijk gegeven zijn. Verwerkingsverantwoordelijken moeten ook duidelijke en beknopte informatie verstrekken over de verwerking van persoonsgegevens, waaronder het doel, de wettelijke grondslag en de categorieën verzamelde gegevens.
Implementeren van beveiligingsmaatregelen
Verwerkingsverantwoordelijken moeten passende technische en organisatorische maatregelen nemen om de veiligheid en vertrouwelijkheid van persoonsgegevens te waarborgen. Ze moeten stappen ondernemen om ongeoorloofde toegang, wijziging of openbaarmaking van persoonsgegevens te voorkomen. Ze moeten er ook voor zorgen dat persoonsgegevens juist en actueel zijn.
Waarborgen van rechten van betrokkenen
Verwerkingsverantwoordelijken moeten ervoor zorgen dat betrokkenen hun rechten onder de Franse wet op gegevensbescherming kunnen uitoefenen. Dit omvat het recht op inzage, rectificatie, verwijdering en bezwaar tegen de verwerking van hun persoonsgegevens. Verwerkingsverantwoordelijken moeten verzoeken van betrokkenen tijdig en efficiënt afhandelen.
Melding van datalekken
Verwerkingsverantwoordelijken moeten de Franse gegevensbeschermingsautoriteit (CNIL) en betrokkenen zonder onnodige vertraging op de hoogte stellen van een datalek. De melding moet details bevatten over de aard van het lek, de categorieën van getroffen persoonsgegevens en de genomen maatregelen om het lek aan te pakken.
Aanstelling van een functionaris voor gegevensprivacy
Verwerkingsverantwoordelijken moeten een functionaris voor gegevensprivacy (DPO) aanstellen als zij op grote schaal persoonsgegevens verwerken, bijzondere categorieën van gegevens verwerken of een overheidsinstantie zijn. De DPO is verantwoordelijk voor de naleving van de Franse wet op gegevensbescherming en fungeert als aanspreekpunt tussen de verwerkingsverantwoordelijke, betrokkenen en de CNIL.
Verplichtingen van gegevensverwerkers onder de Franse wet op gegevensbescherming
Een gegevensverwerker is iedere natuurlijke of rechtspersoon, overheidsinstantie, agentschap of ander orgaan dat persoonsgegevens verwerkt namens een verwerkingsverantwoordelijke. Gegevensverwerkers kunnen onder meer IT-dienstverleners, salarisverwerkers of aanbieders van cloud computing zijn. Gegevensverwerkers bepalen niet het doel of de middelen van de verwerking van persoonsgegevens, maar zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van de verwerking volgens de instructies van de verwerkingsverantwoordelijke.
Verplichtingen van gegevensverwerkers
Gegevensverwerkers hebben aanzienlijke verplichtingen onder de Franse wet op gegevensbescherming om de bescherming van persoonsgegevens te waarborgen. Het is van groot belang dat gegevensverwerkers zich bewust zijn van deze verplichtingen en zorgen voor naleving.
Implementeren van passende technische en organisatorische maatregelen
Gegevensverwerkers moeten passende technische en organisatorische maatregelen nemen om de veiligheid en vertrouwelijkheid van persoonsgegevens te waarborgen. Deze maatregelen moeten ongeoorloofde toegang, wijziging of openbaarmaking van persoonsgegevens voorkomen.
Verwerken van persoonsgegevens uitsluitend op instructie van de verwerkingsverantwoordelijke
Gegevensverwerkers mogen persoonsgegevens alleen verwerken op instructie van de verwerkingsverantwoordelijke. Ze mogen persoonsgegevens niet voor andere doeleinden verwerken, behalve wanneer dit wettelijk verplicht is.
Zorgen dat personen met toegang tot persoonsgegevens gebonden zijn aan vertrouwelijkheidsverplichtingen
Gegevensverwerkers moeten ervoor zorgen dat alle personen die toegang hebben tot persoonsgegevens gebonden zijn aan vertrouwelijkheidsverplichtingen. Deze verplichtingen moeten afdwingbaar zijn onder Frans recht.
Assistentie aan de verwerkingsverantwoordelijke bij het nakomen van verplichtingen
Gegevensverwerkers moeten de verwerkingsverantwoordelijke ondersteunen bij het nakomen van diens verplichtingen onder de wet op gegevensbescherming. Dit omvat het verstrekken van informatie over de verwerking van persoonsgegevens, het beantwoorden van verzoeken van betrokkenen en het assisteren bij Data Protection Impact Assessments.
Melding van datalekken aan de verwerkingsverantwoordelijke
Gegevensverwerkers moeten de verwerkingsverantwoordelijke zonder onnodige vertraging op de hoogte stellen van datalekken. De melding moet details bevatten over het lek, de categorieën van getroffen persoonsgegevens en de genomen maatregelen om het lek aan te pakken.
Samenwerking met de Franse gegevensbeschermingsautoriteit (CNIL)
Gegevensverwerkers moeten samenwerken met de CNIL bij de uitvoering van haar taken. Dit omvat het verstrekken van alle informatie die nodig is om naleving van de wet op gegevensbescherming te waarborgen.
Handhaving en sancties
De Franse gegevensbeschermingsautoriteit (CNIL) heeft de bevoegdheid om administratieve boetes en strafrechtelijke sancties op te leggen aan verwerkingsverantwoordelijken en verwerkers die de wet op gegevensbescherming niet naleven. Individuen kunnen ook een schadeclaim indienen tegen verwerkingsverantwoordelijken of verwerkers.
Beperkingen op internationale gegevensdoorgifte
De Franse wet op gegevensbescherming, in overeenstemming met de GDPR, stelt strikte regels voor het doorgeven van persoonsgegevens buiten de Europese Economische Ruimte (EER). Dergelijke doorgiften zijn alleen toegestaan als de gegevens voldoende worden beschermd.
De belangrijkste juridische mechanismen hiervoor zijn: een adequaatheidsbesluit van de Europese Commissie, dat bevestigt dat een derde land een gelijkwaardig niveau van gegevensbescherming biedt; het implementeren van Standaard Contractuele Clausules (SCC’s), die vooraf goedgekeurde contractuele waarborgen zijn; of het gebruik van bindende bedrijfsvoorschriften (BCR’s) voor interne doorgiften binnen een groep. Uitzonderingen voor specifieke situaties, zoals expliciete toestemming, zijn mogelijk maar moeten spaarzaam worden toegepast.
Na de Schrems II-uitspraak moeten organisaties die vertrouwen op SCC’s of BCR’s een individuele Transfer Impact Assessment (TIA) uitvoeren. Deze beoordeling evalueert of de wetten in het ontvangende land de contractuele bescherming kunnen ondermijnen. Indien risico’s worden vastgesteld, moeten aanvullende maatregelen—zoals verbeterde encryptie of contractuele toevoegingen—worden geïmplementeerd.
De CNIL verwacht dat organisaties deze TIA’s zorgvuldig documenteren en voorbereid zijn om hun doorgiftebeslissingen te verantwoorden, waarmee ze een proactieve benadering van gegevensbescherming buiten de EER aantonen.
Recente ontwikkelingen en toekomstperspectief
De GDPR en de ePrivacy-verordening hebben beide invloed gehad op de wet op gegevensbescherming. Naleving ervan is nu zwaarder voor bedrijven en organisaties door de toegenomen vereisten voor gegevensbescherming. Ook de recente Digital Services Act zal waarschijnlijk in de toekomst invloed hebben op de Wet.
Naleving van communicatie over gevoelige inhoud met Kiteworks
De Franse wet op gegevensbescherming is een belangrijk stuk wetgeving dat de privacy van individuen in Frankrijk wil beschermen. De Wet bevat diverse principes, rechten en verplichtingen voor verwerkingsverantwoordelijken en verwerkers en voorziet in zware sancties bij niet-naleving. Bedrijven en organisaties die in Frankrijk actief zijn, moeten een uitgebreid privacy- en nalevingsbeleid implementeren voor communicatie met betrekking tot gevoelige gegevens om aan de vereisten van de Wet te voldoen.
Het Kiteworks Private Data Network stelt organisaties in staat om naleving van privacywetten, zoals de wet op gegevensbescherming, aan te tonen met uitgebreid beheer en beveiliging van communicatie over gevoelige inhoud. Kiteworks verenigt, volgt, beheert en beveiligt privé-gegevensuitwisseling via e-mail, bestandsoverdracht, beheerde bestandsoverdracht, webformulieren en application programming interfaces (API’s) in één platform. Kiteworks biedt een audittrail die toont wie privé-inhoud heeft geraadpleegd, bewerkt, verzonden of gedeeld, met wie het is gedeeld en op welke apparaten het is geraadpleegd. Zo kunnen organisaties rapportages genereren die vereist zijn tijdens audits met betrekking tot privacywetgeving zoals de wet op gegevensbescherming.
Op het gebied van beveiliging gebruikt Kiteworks een hardened virtual appliance en past het uitgebreide beveiligingsmaatregelen toe, zoals multi-factor authentication en dubbele encryptie op bestands- en volumeniveau, en meerdere beveiligingslagen om te waarborgen dat privé-inhoud beschermd is bij verzending, delen, ontvangst en opslag. Dit verlaagt aanzienlijk de blootstelling aan beveiligings- en nalevingsrisico’s die samenhangen met communicatie over gevoelige inhoud.
Wilt u het Kiteworks Private Data Network bekijken en zien hoe het organisaties in staat stelt om naleving van privacywetgeving zoals de wet op gegevensbescherming aan te tonen? Plan dan vandaag nog een op maat gemaakte demo.